علائم و شکلهای زیر ظروف پلاستیکی نگهداری غذا چه معنایی میدهند؟

من آدمی هستم که به محیط زیست و حفظ طبیعت اطرافمون خیلی خیلی خیلی اهمیت میدم.  و از اینکه میبنیم چطور عمده مردم بی ملاحظه نسبت به آینده دارن بیرحمانه طبیعت رو نابود میکنن بسیار دلگیر میشم. انسان مدرن  اینقدر در زندگی روزمره غرق شده که خیلی کم پیش میاد به این موضوع فکرکنه، ساده ترین و پراستفاده ترین ابزارها و وسایل دور و برش میتونه حاوی اطلاعات مفیدی باشه جوریکه حتی.....   فکرش رو هم نمیکنه! بعنوان مثال وقتی چندین سال قبل در مورد علائم و اعداد روی لاستیکهای وسایل نقلیه مطلبی خوندم و فهمیدم که این اعداد هرکدوم معرف یه پارامتری در لاستیک هستند، تعجب کردم. البته این چیزها برای ما ایرانیها عجیب بنظر میاد چون کارهامون منظم و ساختاریافته نیست و بیشتر هیئتی دوست داریم کار کنیم. وحال آنکه در کشورهای توسعه یافته، انضباط و آگاهی بخشی جزء مقدمات و بدیهیات یک جامعه یا سازمان حساب میشه. حالا بگذریم!

یکی از این مواردی که خیلی دم دستی و پیش پاافتاده بنظر میرسه، ظروف پلاستیکی هست که موادغذایی و چیزهای دیگه توش نگهداری میکنیم و همینطوری راحت توی مایکروفر میذاریم، چیز داغ توش میریزیم، تو فریزر میذاریم، چندبار استفاده میکنیم و ...در حالیکه بسته به مواد بکار رفته در اونها، نمیشه همینطوری هر استفاده ای از اونها کرد. خوشبختانه یا شوربختانه(!) اینقدر هم مواد پلاستیکی جورواجور دوربرمون زیاده که کافیه دست دراز کنیم و چندتاشون رو دست بگیریم. همین حالا این کار رو بکنید. ته ظرف رو برگردونید. دقت کنید تا این شکلها رو پشت ظرف ببینید

البته این علائم در همه کشورها و کارخونه  های سازنده یکجور نیستند اما عموماً شکل کم و بیش مشابهی دارند که ما هم اشکال مشابه رو باهم نشون دادیم. اینها هرکدوم معنا و مفهوم خاصی داره که در زیر بهشون اشاره میکنیم.  خب حالا یکی یکی میرم سراغ هرکدوم از علامتها و توضیح میدم.

 ساده ترین و بدیهی ترین علامت اینه. در عین حال که بدیهی هست نباید این علامت رو بی اهمیت بدونیم . یعنی این ظرف برای نگهداری موادغذایی میتونه استفاده بشه. پس بهتره با ریختن مواد شیمیایی و صنعتی و سوخت و مایعات خطرناک دیگه ظرف رو بی مصرف نکنیم. خیلی ساده است نه؟ اما کاربرد داشت!

علامتی که به شما اجازه میده چطوری و تا چه دمایی میتونید ظرف رو بشورید. یعنی میشه این ظرف رو در ماشین ظرفشوی گذاشت و (مثلاً طبق یکی از شکلها) تا 120 درجه سانتیگراد حرارت شستشو رو تحمل میکنه. ممکنه درکاربردهای خونگی این علامت چندان مهم نیاد ولی در کاربرد صنعتی و رستورانها که ماشین ظرفشوی بخار دارند یا شوینده های شیمیایی خاص استفاده میکنن، این علامت مهمه و به کاربر میگه حداکثر تا چقدر میتونه دمای شستشو رو تنظیم کنه.

این علامت خیلی مهمی برای رعایت سلامتی و بهداشت افراد تلقی میشه. یعنی قابلیت گرم کردن در مایکروفر را دارد. شما هم مثل من خیلی ها رو دیدید که هرچی دستشون بیاد رو میندازن تو مایکروفر گرمش میکنن. اگه ظرف پلاستیکی این نشان مخصوص رونداشته باشه، با قرار گرفتن در معرض امواج مایکروویو، پلیمرهاش تجزیه میشن و ترکیبات پلیمری مضر و حتی سرطانزا ممکنه وارد مواد غذایی بشن. اگه کار شما این باشه که هر روز مثل خیلیا غذاتون رو توی ظرف میذارید و میبرید سر کار تو مایکروفر گرم میکنید، حتماً حواستون به این موضوع باشه. اگه ظرفتون قابلیت گرم شدن با اشعه رو نداره، تا حالا احتمالاً سرطان به خورد خودتون میدادید! البته دستگاههای مایکروفر برگه دستورالعملی دارند که توضیح میدن چه ظروفی رو نباید در اونها گذاشت. معمولاً مواد نایلونی، فلزی، پارچه، پلاستیک نازک و بیرنگ نباید با این دستگاهها گرم بشن. چون یا ترکیبات خطرناک ناسالم تولید میکنن یا ممکنه آتیش بگیرن یا باعث ضرر زدن به مولد مایکروویو میشن. ولی کو گوش شنوا؟ من چقدر میبینم همین ظرفهای آلومینیومی غذاهای رستوران رو توی مایکروفر میذارن. هرچی بهشون میگی این ظرفها باعث ضرر زدن به دستگاه میشه اما ملت گوششون بدهکار نیست و خودشون رو عالم کل میدونن!

یعنی امکان نگهداری موادغذایی در فریزر رو داره. این هم علامت مهمیه. چون اگه قابلیت این کار رو نداشته باشه، بعضی مواد پلاستیکی در دمای زیر صفر دچار تغییرات میشن که با بازگشت دوباره به دمای اتاق، موجب تجزیه و ترکیبهای ناسالم میشن. بعضی ظروف حداکثر سرمای قابل تحملشون رو هم مثل شکل نشون میدن. معمولاً حد تحمل پلاستیکهای معمول همین دمای 40 - درجه  هست.

واضحه که داره بالاترین و پایینترین آستانه دمای قابل تحمل ظرف رونشون میده. پس حواستون باشه این ظرفها رو برای تهیه کیک تو فر نگذارید، توی سردخونه های صنعتی با دمای خیلی پایین نگذارید. هرچند دمای مایعات نوشیدنی به بالای 100 درجه نمیرسه، اما همونطور که اشاره کردم در بخارشویی صنعتی دما بالاتر از 100 درجه است و بنابراین باید رعایت بشه. بطور کلی توصیه میشه که در ظرفهای پلاستیکی کلاً غذا و مایعات داغ نریزید. ما هم گوش میدیم و دنبال بهانه نیستیم. خلاصه صحبت تا اینجا شد همچین چیزی...

علامتهایی که معمولاً روی ظروف میبینید همینهاست. اما یکسری علائم هست که مخصوص جنس پلاستیک بکار رفته در ظروف هستند. ظروف نگهداری موادغذایی که مستقیم با مواد خوراکی تماس دارند، معمولاً 2یا 3 نمونه ترکیب بیشتر ندارند. اما محض اطلاعتون باید بگم ظروف پلاستیکی برای مصارف غیر از نگهداری موادغذایی، ترکیبات متفاوتی دارند. جنس پلاستیک بکار رفته در ظرف رو بشکل یک مثلثی با سه فلش روی اضلاعش نشون میدن که یه عدد وسط اون نوشته شده. همونطور که در شکل زیر میبینید، اون اعداد از 1 تا 7 هستن و گویای ماده شیمیایی تشکیل دهنده پلاستیکه و سه تا فلش هم بصورت نمادین مراحل 1.جمع آوری پس از مصرف 2.مرحله بازیافت در کارخانه و نهایتاً 3.فروش مجدد پلاستیک در بازار رو نشون میده. جالب بود نه؟!

اما بریم سراغ انواع مواد پلاستیکی و ترکیباتش و اسمش و موارد کاربردیش.از 1 شروع میکنیم میریم بالا.

انواع پلاستیک

 PET 1 – پلی اتیلن ترفتالات 

کاربردهای بسته بندی: بطری نوشیدنی ها، بطری آب، بطری دهان شویه ها، ظرف کره بادام زمینی، ظرف سس ها، بطری آبمیوه، بطری روغن های مایع

موارد استفاده پس از بازیافت: تولید کیسه خرید، نخ، مبلمان، فرش، قاب سازی، تسمه، کفش های ورزشی، الیاف پلی استر، چمدان،کاپشن، کیسه خواب، قطعات خودرو

رتبه خطر: برخی از متخصصین معتقدند که بسته به چگونگی استفاده و درجه حرارتی که برای تهیه این نوع پلاستیک ها بکار می رود ممکن است در کار غدد درون ریز ایجاد اختلال کند. پس برای اطمینان بیشتر، فقط یک بار از بطری های آب یا نوشیدنی استفاده شده و از قرار دادن آن ها در فریزر و یا ریختن مایعات داغ درون آنها خودداری شود.

 

2 HDPE – پلی اتیلن سنگین

کاربردهای بسته بندی: بطری های مات شیر، آبمیوه، روغن های خوراکی، شیشه پاک کن، مایع سفیدکننده، محلول های ضدعفونی کننده و شوینده، شامپو،روغن موتور، کیسه زباله یا خرید، و بسته بندی ماست و کره و ...

موارد استفاده پس از بازیافت: تولید بطری شوینده های لباس، بطری روغن، خودکار، مخازن زباله و بازیافت، کفپوش، لوله،تخته، نیمکت، میز و صندلی مسافرتی، حصار، و صندوق های پست

رتبه خطر: بی خطر

3 PVC – پلی وینیل کلراید

کاربردهای بسته بندی: بطری های شیشه پاک کن، روغن های خوراکی ، محلول های ضدعفونی کننده و شوینده، شامپو، روکش سیم ها و کابل ها، وسایل پزشکی، لوله کشی، شلنگ های آب، پنجره ها

موارد استفاده پس از بازیافت: ساخت عرشه کشتی، قاب سازی، گلگیر خودرو، کابل، سرعت گیر، کفپوش، هشدار دهنده های جاده ای، و تشک

رتبه خطر: خطرناک به دلیل وجود کلرین. از تماس مواد غذایی گرم با این نوع پلاستیک و یا سوزاندن آن جداً خودداری شود.

 4 LDPE - پلی اتیلن سبک

کاربردهای بسته بندی: بطری هایی که باید قابل فشرده شدن و انعطاف پذیر باشند، کیسه های نان، بسته بندی مواد غذایی یخ زده، روکش لباس ها، کیسه های خرید، مبلمان، کیسه جاروبرقی، و فرش 

موارد استفاده پس از بازیافت: تولید سطل زباله، مخازن کمپوست، قاب سازی و کفپوش

رتبه خطر: بی خطر

5 PP – پلی پروپیلن

کاربردهای بسته بندی: بطری های حاوی محلول های غلیظ، ظرف ماست، بطری سس گوجه فرنگی، درب پلاستیکی بطری ها، نی نوشیدنی، و بطری شربت های دارویی

موارد استفاده پس از بازیافت: این نوع پلاستیک به ندرت بازیافت می شود. چنانچه برخی از مراکز بازیافت اقدام به این کار کنند می توان از آن جهت ساخت چراغ های چشمک زن، کابل های باطری، باطری خودرو، یخ شکن، جارو دستی، برس مو، پالت، و سطل زباله بهره برد.

رتبه خطر: بی خطر، بویژه در مجاورت با مواد غذایی داغ

6 PS – پلی استایرن

کاربردهای بسته بندی: ظروف یکبار مصرف، شانه تخم مرغ، بسته بندی انواع گوشت، بطری های حاوی قرص ها و کپسول ها، و کاور سی دی

موارد استفاده پس از بازیافت: تولید عایق حرارتی، کلید پریز، شانه تخم مرغ، دریچه کولر، خط کش، بسته بندی از جنس استایروفوم. بازیافت این نوع پلاستیک به سختی انجام می گیرد.

رتبه خطر: خطرناک، این نوع پلاستیک در مجاورت با غذای داغ آن را به شدت سمی می نماید.

7 OTHER – پلاستیک ترکیبی از انواع پلاستیک

کاربردهای بسته بندی: بطری های آب ١٠ و ٢٠ لیتری، ابزارهای ضد گلوله، عینک های آفتابی، دی وی دی ها، قطعات کامپیوتر، علائم ترافیکی، نایلون

موارد استفاده پس از بازیافت: تولید صفحات و تخته های پلاستیکی و محصولات سفارشی

رتبه خطر: نتایج برخی از تحقیقات بیانگر احتمال خطرناک بودن این نوع پلاستیک برای سیستم هورمونی بدن می باشد.

تا اینجا اکثر علائمی رو که روی ظروف نگهداری موادغذایی معمولاً بچشم میخوره، براتون توضیح دادم اما یکسری علامتها هست که ربط چندانی به ماده غذایی نداره و اینها رو میتونید روی کارتن ها، ظروف پلاستیکی غیر غذایی، جعبه های یونولیت، ظروف لوازم خانگی وچیزهایی از این دست هم ببینید. این علائم بیشتر هشداردهنده یا آگاهی دهنده درباره محیط زیست هستند. بعنوان مثال این علامت یعنی لطفاً بعداز مصرف بندازید سطل آشغال، نندازیدتو جوب و خیابون و جنگل و ..

یا این یکی استاندارد تصویب شده اتحادیه اروپاست و هدف نهایی تمام کارخانه های سازنده مواد پلاستیکی و پلیمری حساب میشه. این علامت یعنی محصولی که تو دستتون هست کاملاً سازگار با محیط زیسته.

مجموعه ای از این  علامتها رو میتونید در این سایت با جزئیات مفصل ببینید. این علائم توسط اتحادیه اروپا و سازمانهای حافظ محیط زیست طراحی شده اند و سالها طول کشیده تا صنایع رو مایل کنند  این علائم رو در محصولاتشون چاپ کنند. همونطور که در شکل زیر میبینید این علائم رنگی و معمولاً سبزرنگ هستند و طراحی پیچیده ای دارند.

خب امیدوارم مطلب مفیدی بوده باشه و رضایت خاطر خوانندگان عزیز رو بدست آورده باشم. خصوصاً اگه این متن تونسته باشه معلومات علاقمندان به محیط زیست رو بالا برده باشه من واقعاً به هدفم رسیدم.

منابع:

http://www.curver.com/cur/about-plastic/everything-you-need-to-know-about-the-symbols-on-our-plastic-containers/

fa.parsethylene-kish.com/spparsekish/default.aspx?page=Document&app=Documents&docId=14006

http://www.wasteconnect.co.uk/downloads/EnvironmentalSymbols_16032009153725.pdf

http://sustainability.aut.ac.ir/fa/content/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%AC-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B8%D8%B1%D9%88%D9%81-%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9%DB%8C